ตเทว โหตีติ ภณฺฑคฺคหณํ วินา เกวลํ สาสนปฺปฏิคฺคหณมตฺตสฺเสว สิทฺธตฺตา ตเทว ถุลฺลจฺจยํ โหติ , น ทุกฺกฏํ นาปิ ปาราชิกนฺติ อตฺโถฯ สพฺพตฺถาติ อีทิเสสุ สพฺพฏฺฐาเนสุฯ

เตสมฺปิ ทุกฺกฏนฺติ อาโรจนปจฺจยา ทุกฺกฏํฯ ปฏิคฺคหิตมตฺเตติ เอตฺถ อวสฺสํ เจ ปฏิคฺคณฺหาติ, ตโต ปุพฺเพว อาจริยสฺส ถุลฺลจฺจยํ, น ปน ปฏิคฺคหิเตติ ทฏฺฐพฺพํฯ กสฺมา ปนสฺส ถุลฺลจฺจยนฺติ อาห – ‘‘มหาชโน หิ เตน ปาเป นิโยชิโต’’ติฯ

มูลฏฺฐสฺเสว ทุกฺกฏนฺติ อยํ ตาว อฏฺฐกถานโย, อาจริยา ปน ‘‘วิสงฺเกตตฺตา เอว มูลฏฺฐสฺสาติ ปาฬิยํ อวุตฺตตฺตา ปฏิคฺคณฺหนฺตสฺเสว ตํ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, อิมินาว เหฏฺฐา อาคตวาเรสุปิ ปฏิคฺคณฺหนฺตานํ ปฏิคฺคหเณ ทุกฺกฏํ เวทิตพฺพํ, ตํ ปน ตตฺถ โอกาสาภาวโต อวตฺวา อิธ วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ

เอวํ ปุน อาณตฺติยาปิ ทุกฺกฏเมว โหตีติ ปฐมํ อตฺถสาธกตฺตาภาวโต วุตฺตํฯ อาณตฺติกฺขเณเยว ปาราชิโกติ มคฺคานนฺตรผลํ วิย อตฺถสาธิกาณตฺติเจตนากฺขเณเยว ปาราชิโกฯ พธิรตายาติ อุจฺจํ ภณนฺโต พธิรตาย วา น สาเวตีติ วุตฺตํ โหติฯ ‘‘อาณตฺโต อหํ ตยา’’ติ อิมสฺมิํ วาเร ปุน ปฏิกฺขิปิตพฺพาภาเวน อตฺถสาธกตฺตาภาวโต มูลฏฺฐสฺส นตฺถิ ปาราชิกํฯ ‘‘ปณฺเณ วา สิลาย วา ยตฺถ กตฺถจิ ‘โจริยํ กาตพฺพ’นฺติ ลิขิตฺวา ฐปิเต ปาราชิกเมวา’’ติ ตีสุปิ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ ตํ ปน ยสฺมา อทินฺนาทานโต ปริยายกถาย มุจฺจติ, ตสฺมา วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํฯ ยทิ ปน ‘‘อสุกสฺมิํ นาม ฐาเน อสุกํ นาม ภณฺฑํ ฐิตํ, ตํ อวหรา’’ติ ปณฺเณ ลิขิตฺวา กสฺสจิ เปเสติ, โส เจ ตํ ภณฺฑํ อวหรติ, อาณตฺติยา อวหฏํ นาม โหตีติ ยุตฺตํ อาณาปกสฺส ปาราชิกํฯ

อาณตฺติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อาปตฺติเภทวณฺณนา

[122] ตตฺถ ตตฺถาติ ภูมฏฺฐถลฏฺฐาทีสุฯ องฺคญฺจ ทสฺเสนฺโตติ โยเชตพฺพํฯ วตฺถุเภเทนาติ อวหริตพฺพสฺส วตฺถุสฺส ครุกลหุกเภเทนฯ อาปตฺติเภทนฺติ ปาราชิกถุลฺลจฺจยทุกฺกฏานํ วเสน อาปตฺติเภทํฯ มนุสฺสภูเตน ปเรน ปริคฺคหิตํ ปรปริคฺคหิตํฯ